Công nghệ tin học ngân hàng và tổng thể những kỹ thuật, một tập hợp những công cụ, bao gồm máy móc, những sự sắp xếp, hay những quy trình liên quan đến công nghệ tin học ứng dụng trong ngành ngân hàng nhằm giúp các giao dịch, các hoạt động của ngân hàng đạt hiệu quả cao. Vì vậy, công nghệ tin học ngân hàng có vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển của hệ thống các ngân hàng và các tổ chức tín dụng khác. Dù là giao dịch nào, hoạt động nào thì mức độ liên quan của chúng đối với công nghệ tin học ngân hàng ngày càng chặt chẽ, trong đó có các giao dịch thanh toán bằng tiền mặt và thanh toán không dùng tiền mặt.

Trong lĩnh vực dịch vụ tài chính nói chung và lĩnh vực ngân hàng nói riêng, tất cả các giao dịch, hoạt động đều phải tiếp xúc với quá trình nhận và xử lý lượng thông tin. Nếu lạc hậu về công nghệ thông tin, ngân hàng đó sẽ thụt lùi so với các đối thủ khác trên thị trường tài chính trong điều kiện cạnh tranh ngày càng gay gắt như hiện nay.

 Như chúng ta đều biết: Thanh toán bằng tiền mặt là hình thức thanh toán truyền thống quen thuộc của người dân từ trước đến nay, hình thức thanh toán bằng tiền mặt được sử dụng trong hầu hết tất cả giao dịch mua, bán giữa các cá nhân, tổ chức với nhau, sử dụng tiền mặt để đổi lấy vật hoặc tài sản có giá trị ngang giá.Thanh toán không dùng tiền mặt là việc chi trả tiền được thực hiện bằng cách trích một số tiền từ tài khoản người phải chi trả chuyển sang tài khoản người thụ hưởng, được mở tại ngân hàng phục vụ người thụ hưởng. Hay có thể hiểu, thanh toán không dùng tiền mặt là quá trình thanh toán không trực tiếp bằng tiền mặt mà được thực hiện bằng cách trích chuyển tiền trên các tài khoản ở ngân hàng hoặc bù trừ lẫn nhau giữa những người phải thanh toán và những người thụ hưởng. Công nghệ tin học ngân hàng là tổng thể các công nghệ, kỹ thuật liên quan đến sử dụng máy tính và phần mềm máy tính để chuyển đổi, lưu trữ, bảo vệ, xử lý, truyền tải và thu thập thông tin liên quan đến các giao dịch, các hoạt động của hệ thống các ngân hàng. Đó là tập hợp các phương pháp khoa học, các phương tiện và công cụ kỹ thuật hiện đại- chủ yếu là kỹ thuật máy tính và viễn thông, nhằm tổ chức khai thác và xử dụng có hiệu quả các nguồn thông tin phong phú và tiềm năng trong lĩnh vực hoạt động về tài chính của ngân hàng. Nếu khách hàng sử dụng hình thức thanh toán bằng tiền mặt, với số lượng tiền mặt giao dịch hằng ngày lớn, các ngân hàng bắt buộc phải lưu giữ các giao dịch này qua hệ thống máy vi tính, thông qua các phần mềm quản trị, lưu giữ, và không thể thiếu, máy đếm tiền, máy soi tiền giả,... Tất cả đều có liên quan mật thiết đến công nghệ tin học ngân hàng.

 Nếu khách hàng sử dụng hình thức thanh toán không sử dụng tiền mặt thì công nghệ tin học ngân hàng lại càng đóng vai trò quan trọng hơn. Theo dõi các giao dịch cũng như ứng dụng hệ thống giao dịch chuyển tiền từ khách hàng này sang khách hàng khác đòi hỏi các ngân hàng phải sử dụng đến công nghệ tin học ngân hàng hiện đại mới có thể đáp ứng được các yêu cầu ngày càng cao từ phía khách hàng. Đối với hình thức thanh toán bằng tiền mặt, mối quan hệ với công nghệ tin học ngân hàng được thể hiện ở sự gắn kết giữa theo dõi các giao dịch bằng tiền mặt của khách hàng và các trang thiết bị phục vụ thu tiền mặt từ phía ngân hàng, còn đối với hình thức thanh toán không dùng tiền mặt, mối quan hệ với công nghệ tin học ngân hàng được biểu hiện ở cả hệ thống quản trị, theo dõi, lưu trữ và thực hiện chuyển khoản trực tuyến các giao dịch của khách hàng. Ngoài ra hình thức thanh toán không dùng tiền mặt đòi hỏi thời gian thực hiện phải nhanh chóng, độ chính xác cao, vì vậy, ứng dụng công nghệ tin học ngân hàng trong hình thức thanh toán này là tất yếu cần thiết. Giữa thanh toán bằng tiền mặt và không dùng tiền mặt có quan hệ chuyển hóa lẫn nhau, tác động lẫn nhau “tiền“ có thể là “tiền mặt” hoặc “tiền” nằm trên tài khoản (tiền bút tệ). Khách hàng có thể đem tiền mặt gửi vào ngân hàng qua thanh khoản tại ngân hàng rồi từ đó có thể sử dụng các phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt để thực hiện chi trả tiền hàng hóa, dịch vụ cho khách hàng thụ hưởng đồng thời khách hàng cũng có thể rút tiền mặt trên tài khoản tiền gửi thanh toán của mình tại ngân hàng để thực hiện thanh toán cho người thụ hưởng bằng tiền mặt thông qua chứng từ rút tiền mặt hoặc qua thẻ ngân hàng để rút tiền mặt qua hệ thông máy ATM.

Như vậy, công nghệ tin học ngân hàng đã trực tiếp hay gián tiếp tham gia vào quá trình thanh toán, chi trả tiền của khách hàng dù là thanh toán bằng tiền mặt hay thanh toán không dùng tiền mặt. Hệ thống công nghệ tin học ngân hàng càng phát triển, tác động trong thanh toán càng nhanh, càng hiệu quả, cũng có nghĩa là làm cho dòng vốn trong nền kinh tế luân chuyển càng nhanh, nhất là trong thanh toán không dùng tiền mặt. Sự tác động của công nghệ tin học ngân hàng giúp chuyển hóa giữa thanh toán bằng tiền mặt và không dùng tiền mặt được thực hiện một cách nhanh chóng, hiệu quả.

 Thanh toán không dùng tiền mặt phát triển nhờ các công cụ, phương thức thanh toán hiện đại chỉ có thể được thực hiện khi công nghệ tin học ngân hàng phát triển với những kỹ thuật, công nghệ tiên tiến, hiện đại, tạo điều kiện giảm thanh toán bằng tiền mặt trong nên kinh tế - xã hội. Như vậy dù áp dụng hình thức thanh toán dùng tiền mặt hay không dùng tiền mặt thì công nghệ tin học ngân hàng vẫn luôn đóng một vai trò quan trọng, giúp hệ thống các ngân hàng thực hiện tốt các giao dịch, các hoạt động, cũng như đem lại cho khách hàng sự thỏa mãn, hài lòng tối đa. Tuy nhiên, trong đó mối quan hệ giữa công nghệ tin học ngân hàng với phát triển thanh toán không dùng tiền mặt ngày càng “kích thích nhau” phát triển mạnh mẽ trên nền khoa học kỹ thuật, công nghệ ngày càng hiện đại. Hay nói một cách khác quan hệ giữa thanh toán bằng tiền mặt và không dùng tiền mặt với công nghệ tin học ngân hàng ngày càng chặt chẽ, tác động lẫn nhau. Do đó, cần nhận thức sâu sắc đầy đủ mối quan hệ giữa thanh toán và công nghệ thanh toán, nhất là trong thanh toán sử dụng công cụ, dịch vụ thanh toán hiện đại tiên tiến.

 Mặt khác, sử dụng công nghệ thanh toán hiện đại càng nhiều thì rủi ro cũng càng lớn do đó phải chú trọng hoàn thiện kỹ thuật, quy trình và bảo mật thanh toán nhằm đảm bảo cho thanh toán không dùng tiền mặt phát triển và an toàn cao.